Íslenskt mál

Ég hef alltaf haft mikinn áhuga á íslensku máli. Stafsetningarvillur geta pirrað mig mikið ásamt málfarsvillum. Ég þykist vera ágætur í stafsetningu og nota bæði sjónminni og þær reglur sem ég hef lært.

Undanfarið hafa tvö orð vafist fyrir mér. Annað þeirra er tré með greini, tréð, eins og mér sýnist eftir rannsóknir að sé rétt. En málið er að ég vil skrifa þetta tréið.

Á wikiorðabókinni er þetta skrifað tréð og ef maður skoðar önnur orð með sömu fallbeygingu þá koma orð eins og hné og kné og væntanlega fellur orðið fé undir þetta.

Tökum sem dæmi orðið far, þar myndi maður aldrei skrifa farð, það væri farið.

Ég verð líklega að játa að ég hef rangt fyrir mér þegar ég skrifa tréið en ég vil fá rökstuðning fyrir því að hafa ekki i þarna. Getur einhver sagt mér hvaða regla gildir hér?

Hitt orðið er ein myndin af orðinu að birtast. Eitthvað hefur birtst mörgum sinnum. Er þetta skrifað svona birtst eða er það birst?

Nú veit ég hreinlega ekki og ég forðast að þurfa að skrifa þetta orð.

Ég fann þetta orð ekki í wikiorðabókinni.

Athugasemdir

[Árni Gunnarsson, 19.8.2007 kl. 20:32]

Rúnar. Tré endar á sérhljóða, far endar á samhljóða.

[Rúnar Birgir Gíslason, 19.8.2007 kl. 20:35]

Þetta var svo sem það sem mig grunaði, þurfti staðfestingu og nú hef ég hana.

En mig vantar enn hjálp við birtst/birst. Ég myndi halda að það væri birtst þar sem stofn orðsins er birt-, er þó í efa.

[Anna, 19.8.2007 kl. 20:43]

Birst er rétt skv. Orðabók Háskólans, sjá hér. 

Orðabók Háskólans er annars einstaklega sniðugt tæki fyrir áhugamenn um rétta málnotkun, mun betri og nákvæmari en wiki-orðabókin.

[Gunnar Helgi Eysteinsson, 19.8.2007 kl. 21:25]

Flott fyrir útlending sem mig... takk Anna

[Páll Jóhannesson, 20.8.2007 kl. 11:15]

Rakst á þessa frábæru speki ,, Ég stið frellsi tyl náms af heylum hugi". Er það ekki málið?

[Heimir Eyvindarson, 20.8.2007 kl. 12:52]

Ég vil benda þér á krækju hægra megin á síðunni minni - Íslenska. Þar er hægt að fletta upp orðum sem maður er í vafa um.

[geimfyglið (IP-tala skráð) 21.8.2007 kl. 17:27]

far er nú að finna í wikiorðabókinni

http://is.wiktionary.org/wiki/far

 bless

[Guðrún Vala Elísdóttir, 23.8.2007 kl. 17:04]

teteteitesteiðteiðteinutesins En afhverju er te svona?

[Rúnar Birgir Gíslason, 24.8.2007 kl. 07:53]

Góð spurning Guðrún Vala.

Getur þetta eitthvað haft að gera með granna og breiða sérhljóða?

[Árni Gunnarsson, 24.8.2007 kl. 21:43]

Nú hef ég engar bækur um íslenkt mál átt eða lesið síðan ég var í barnaskóla. Hef reynt að notast við sjónminni og málkennd auk þess að fá að hlusta á menn eins og Gísla gamla í Eyhildarholti flytja ræður þegar ég var unglingur.

Það rifjast upp fyrir mér núna að í- annað hvort Fóstbræðrasögu eða Gerplu las ég um þegar Þormóður Kolbrúnarskáld tók á kné konunni Þórdísi í Ögri og "þótti honum knéit bregðast kunnugliga við."

Reglur um íslenskt ritmál eru oft snúnar og ekki ævinlega afdráttarlausar. Og fallbeygingin tréið styðst að minni hyggju við forníslenskuna. 

[Jóhann Waage, 26.8.2007 kl. 23:34]

Skallinn mættur á Moggabloggið ;)

[Eiríkur (IP-tala skráð) 29.8.2007 kl. 08:52]

Þetta með tréð er ekki alveg einfalt. Þegar beygingarending (eða greinir) sem byrjar á sérhljóði bætist við orð sem endar á sérhljóði fellur sérhljóð endingarinnar oft brott (sbr. að við segjum skóm í þágufalli fleirtölu, ekki skóum, þótt ending þágufalls fleirtölu sé annars -um. Þetta brottfall verður venjulega í orðmyndum eins og tréð og hnéð, en þriðja orðið sem er sambærilegt við þessi tvö, hlé, hefur hins vegar ekki brottfall - við segjum venjulega hléið, ekki hléð. Þarna gilda málvenjur sem ekki er hægt að koma neinum almennum reglum yfir.

Um birst og hliðstæð orð gilda aftur á móti skýrar reglur. -t í enda stofns, sem fellur brott í framburði á undan -st, er aldrei skrifað. Sjá http://www.hi.is/~eirikur/stafsreg.htm#2k.

[Guðjón B (IP-tala skráð) 30.8.2007 kl. 23:40]

Hér eru greinilega miklir íslenskusérfræðingar á ferð og er það gott. Er þá ekki einhver sem getur upplýst mig um orð sem hefur mikið vafist fyrir mér undanfarið. Þetta er orðið tagi eða tæi (sitt af hvoru tagi / tæi ) . Hef alltaf haldið að hið fyrrnefnda væri rétt , en eftir að hafa séð hið síðarnefnda skrifað af mönnum, eldri en tvævetur í bransanum , fór ég að efast. Hvort er rétt að skrifa? Eru kannski báðar útgáfurnar í lagi??